Obowiązkowe badania i szkolenia pracowników w gastronomii

Po przeczytaniu tego artykułu będziesz wiedział:

• jakie badania i szkolenia są obowiązkowe dla twoich pracowników
• jak często należy przeprowadzać badania i szkolenia oraz w jaki sposób to dokumentować
• jakie ponosisz ryzyko jeśli nie dopełnisz swoich obowiązków

1. Badania sanitarno - epidemiologiczne

Badania sanitarno – epidemiologiczne składa się z dwóch etapów:

• badania laboratoryjnego
• badania lekarskiego

Badanie laboratoryjne można wykonać (bez skierowania) w  stacjach  sanitarno-epidemiologicznych (Sanepid). Polega ono na  trzykrotnym badaniu kału w kierunku zakażenia pałeczkami duru brzusznego, durów rzekomych A, B i C, innych pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella. Badania powinny być przeprowadzone z próbek pobranych w trzech kolejnych  dniach. Czas oczekiwania na wyniki wynosi ok. tygodnia, należy jednak pamiętać, że przed okresem wakacyjnym może się znacznie wydłużyć z powodu zwiększonego zapotrzebowania na ten rodzaj badań.

Badanie laboratoryjne na nosicielstwo wykonuje się przed podjęciem pracy lub nauki. Bardzo często pracownicy przechodzą przez to badanie tylko raz w życiu.  Ponowne badanie wykonuje się, jeżeli o jego przeprowadzenie wystąpi lekarz, a zwłaszcza jeśli pracownik np. zachoruje na żółtaczkę lub zarazi się salmonellą.

Z wynikiem badania laboratoryjnego należy udać się do lekarza. Na podstawie wyników z laboratorium i przeprowadzonego przez siebie badania, lekarz wydaje orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku (w dwóch egzemplarzach, dla pracodawcy i pracownika).Lekarz określa również częstotliwość wykonywania badań w trakcie trwania zatrudnienia.

Książeczka sanitarna

Wynik badania sanitarno – epidemiologicznego lekarz wpisuje również do „pracowniczej książeczki zdrowia dla celów sanitarno – epidemiologicznych” (popularnie zwanej książeczką sanitarną). Książeczka ta stanowi własność pracownika, pracodawca nie ma prawa jej przechowywać ani tym bardziej okazywać osobom postronnym, nawet podczas kontroli Sanepidu. W książeczce zawarte są różne informacje dotyczące zdrowia pracownika, np. wyniki badań laboratoryjnych, wynik zdjęcia rtg (jeśli lekarz zleci takie badanie). W myśl ustawy o ochronie danych osobowych są to  tzw. dane wrażliwe i jako takie podlegają ochronie prawnej.

Pracodawca  - dla celów kontrolnych - ma obowiązek przechowywać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, o którym mowa wyżej.

2. Badania profilaktyczne wynikające z kodeksu pracy

Każdy pracownik (niezależnie od branży) zatrudniony na podstawie umowy o pracę podlega również następującym badaniom profilaktycznym:

• wstępnym (przed podjęciem pracy)
• okresowym (w trakcie zatrudnienia, w terminach wyznaczonych przez lekarza)
• kontrolnym (po chorobie dłuższej niż 30 dni)

Badania wstępne, okresowe i kontrolne przeprowadza lekarz uprawniony do przeprowadzania badań profilaktycznych. Przeważnie jest to lekarz medycyny pracy, ale może to być lekarz np. medycyny przemysłowej, morskiej, transportu.

Na badania profilaktyczne kieruje pracodawca. Badania odbywają się na podstawie pisemnej umowy, którą każdy pracodawca ma  obowiązek zawrzeć na okres nie krótszy niż 1 rok, z zakładem służby medycyny pracy. Umowa powinna określać w szczególności:

• strony umowy oraz osoby które są objęte świadczeniami z tytułu umowy
• zakres opieki zdrowotnej (rodzaje badań)
• warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, m.in.:  sposób rejestracji, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich
• wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych

Obowiązek zawarcia pisemnej umowy dotyczy każdego pracodawcy, niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników.

Pracodawca wystawia pracownikowi skierowanie, na którym określa rodzaj badania (wstępne, okresowe, kontrolne), stanowisko, na jakim  praca będzie lub jest wykonywana, oraz informację o czynnikach szkodliwych lub warunkach uciążliwych występujących na danym stanowisku pracy (w gastronomii rzadko spotykane, chyba że np. lokal mieści się w budynku z płyt azbestowych).

W wyniku badania lekarskiego pracownik otrzymuje – dwóch egzemplarzach – orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań  do wykonywania pracy. Orzeczenia należy przechowywać w aktach osobowych (badania wstępne – część A, badania okresowe i kontrolne – część B).

Badania wstępne

Każdego  nowego pracownika należy skierować na badania wstępne, przed podjęciem zatrudnienia.  Pracownik powinien otrzymać skierowanie na tyle wcześnie, aby w dniu podjęcia pracy miał już orzeczenie o zdolności do pracy. Bez znaczenia jest fakt, że pracownik może mieć aktualne badania przeprowadzone u poprzedniego pracodawcy, ważne są tylko badania przeprowadzone w związku nowym zatrudnieniem.

Od 21 marca 2011 r.  jeżeli pracodawca zatrudnia ponownie tego samego pracownika, na tym samo stanowisku,  nie musi kierować go na  badania wstępne o ile nie minęło więcej niż 30 dni od rozwiązania poprzedniej umowy o pracę . Dotychczas, jeżeli między umowami o pracę była nawet kilkudniowa przerwa, należało skierować pracownika na badania wstępne.

Badania okresowe

Badania okresowe przeprowadzane są w trakcie zatrudnienia, w terminach wyznaczonych przez lekarza podczas poprzedniego badania. Częstotliwość badań zależy od rodzaju wykonywanej pracy i od stanu zdrowia pracownika.

Poddawanie się badaniom lekarskim jest obowiązkiem pracownika, ale zdarzają się sytuacje, ze pracownik tak długo odwleka ich wykonanie, aż minie termin ważności poprzednich badań. Jak zatem radzić sobie z takimi „odpornymi na medycynę” delikwentami, aby uniknąć odpowiedzialności za brak ważnych badań swoich pracowników? 

• skierowanie na badania okresowe wystaw pracownikowi z odpowiednim wyprzedzeniem, np. miesiąc przed terminem
• przypilnuj, aby pracownik potwierdził pisemnie odbiór skierowania (można założyć w tym celu rejestr wydanych skierowań)
• przypominaj pracownikowi o upływającym terminie
• jeżeli pracownik nie wykona badań w terminie, odsuń go od wykonywania pracy

Za czas niewykonywania pracy w takiej sytuacji pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie! Czasem wystarczy tylko poinformować pracownika, że poniesie konsekwencje finansowe i po kilku dniach badania są już wykonane.

W przypadku uporczywego  uchylania się pracownika od obowiązku wykonania badań można z nim rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Badania kontrolne

Jeżeli pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni, przed dopuszczeniem do pracy należy go skierować na badania kontrolne. Zdarza się, że pracownik dostarcza zaświadczenie o tym, że jest zdrowy i zdolny do pracy, wystawione przez lekarza, który leczył go podczas choroby. Takie zaświadczenie nie zwalnia od obowiązku przeprowadzenia badań kontrolnych przez lekarza medycyny pracy! Jest pomocne dla lekarza medycyny pracy, bo informuje, że ustała przyczyna niezdolności do pracy, ale nie zastępuje orzeczenia wydanego po badaniach kontrolnych.

Do niedawna obowiązek przeprowadzenia badań kontrolnych ciążył również na pracowniku w sytuacji, gdy po chorobie dłuższej niż 30 dni chciał wykorzystać urlop wypoczynkowy. Zanim rozpoczął urlop, musiał wykonać badania. Obecnie nie ma takiego obowiązku, pracownik może badania kontrolne wykonać po urlopie, dopiero przed faktycznym powrotem do pracy.

3. Szkolenia BHP

Szkolenie wstępne

Szkolenie wstępne BHP jest obowiązkowe dla każdego pracownika przed dopuszczeniem do wykonywania pracy. Składa się z dwóch etapów: instruktażu ogólnego i instruktażu stanowiskowego.

Instruktaż ogólnyma na celu zapoznanie pracownika z:

• ogólnymi  przepisami związanymi z BHP
• zasadami BHP jakie obowiązują  w danym miejscu pracy
• zasadami udzielania pierwszej pomocy

Instruktaż ogólny przeprowadza osoba, która  posiada zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu szkolenia. Może to być zarówno pracownik służby BHP, jak  również inny wyznaczony pracownik lub sam pracodawca. Ważne, by prowadzący instruktaż ogólny sam uprzednio odbył nie tylko  szkolenie wstępne, ale też szkolenie okresowe.

Instruktaż stanowiskowy to po prostu przeszkolenie pracownika w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy na danym stanowisku. Jest to instruktaż  jak bezpiecznie wykonywać poszczególne czynności oraz sprawdzenie, czy pracownik samodzielnie sobie radzi z wykonywaniem pracy. Przeprowadza go bezpośredni przełożony lub pracodawca.

Dokumentem potwierdzającym odbycie szkolenia wstępnego jest „karta szkolenia BHP”, którą należy przechowywać w części B akt osobowych.

Więcej o szkoleniu wstępnym przeczytasz w artykule „Zatrudnienie pracownika krok po kroku”.   

Szkolenie okresowe

Szkolenie okresowema na celu głównie aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w zakresie BHP.  Dla osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych (np. kucharz, barman, kelner, pomoc kuchenna) przeprowadzane jest nie rzadziej niż co 3 lata, dla pracodawców i osób kierujących pracownikami (np. właściciel restauracji, kierownik sali, szef kuchni) nie rzadziej niż co 5 lat.

Pierwsze szkolenie okresowe  pracodawcy oraz osoby kierujące pracownikami powinni odbyć w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach.  Dla pozostałych pracowników termin ten wynosi 12 miesięcy.

Szkolenie dla pracodawców i osób kierujących pracownikami powinno trwać minimum  16 godzin lekcyjnych (1 godzina lekcyjna = 45 minut). Program szkolenia  obejmuje m.in.:

• wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące BHP
• organizację i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
• zagadnienia dotyczące wypadków przy pracy (analiza zagrożeń i profilaktyka)
• organizację i metodykę szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (jak przeprowadzać instruktaż stanowiskowy)
• postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożenia (pożar, awaria)
• udzielanie pierwszej pomocy w razie wypadku
• elementy ochrony przeciwpożarowej

W przypadku pracowników na stanowiskach robotniczych minimalny czas szkolenia to 8 godzin lekcyjnych, a program zawiera:

• wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące BHP
• zagrożenie czynnikami występującymi w procesach pracy
• postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożenia (pożar, awaria) oraz udzielanie pierwszej pomocy w razie wypadku
• zagadnienia dotyczące wypadków przy pracy

Szkolenie okresowe przeprowadzają wykładowcy i instruktorzy posiadający zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację

programu szkolenia. Dlatego pracodawcy, na których ciąży obowiązek zorganizowania szkolenia, powierzają jego przeprowadzenie specjalistycznym firmom zewnętrznym.

Szkolenie okresowe kończy się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestnika szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Organizator szkolenia wydaje uczestnikowi zaświadczenie, którego odpis należy przechowywać w aktach osobowych (część B)

Podobnie jak w przypadku badań lekarskich, szkolenia BHP odbywają się w czasie pracy, a ich koszt ponosi pracodawca.

4. Szkolenia z zakresu higieny żywności

Każda osoba, która ma kontakt z żywnością w produkcji lub na etapie obrotu, obowiązana jest wykazywać się stosownym poziomem wiedzy i świadomości w zakresie wymagań higieniczno-sanitarnych. Powinna również postępować tak, aby nie stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności.

Pracodawca odpowiada za przestrzeganie przez osoby wykonujące prace przy produkcji lub w obrocie żywnością  odpowiednich wymagań higieniczno-sanitarnych. W tym celu pracodawca  zapewnia nadzór i szkolenia personelu odpowiednio do wykonywanej pracy w zakresie higieny, w tym stosowania zasad HACCP.

Przepisy nie określają dokładnie jaki zakres tematyczny powinno obejmować takie szkolenie, ani jaki podmiot może je przeprowadzać (nie musi to być Sanepid). Regulacje w tym zakresie wynikają również z dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także z systemu HACCP. Fakt przeprowadzenia szkolenia z zakresu higieny żywności powinien być potwierdzony zaświadczeniem, które należy przechowywać w części B akt osobowych. 

 W przypadku, jeżeli pracodawca wprowadza  zmiany w zakresie np. technologii, sprzętu lub innych okoliczności, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo żywności, powinien zorganizować dodatkowe szkolenia aktualizujące wiedzę pracowników z zakresu przestrzegania wymagań higienicznych.

• Praca w gastronomii wymaga przeprowadzenia dwóch rodzajów badań, niezależnych od siebie: badań do celów sanitarnych i badań profilaktycznych wynikających z kodeksu pracy
• Nie wolno dopuścić do wykonywania pracy osoby bez ważnych badań lekarskich i szkoleń BHP
• Odpowiedzialność za szkolenia i badania obciąża pracodawcę – warto wiedzieć na co zwracać uwagę aby uniknąć niepotrzebnych problemów.

Stan prawny na 15 kwietnia 2011
 

Portal gastronomiczny GastroWiedza.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.